هشتم ماه می، به عنوان روز جهانی سرطان تخمدان، فرصتی است برای افزایش آگاهی عمومی در مورد این بیماری خاموش و اغلب نادیده گرفته شده که جان بسیاری از زنان در سراسر جهان را تهدید می‌کند. این روز نه تنها برای یادآوری اهمیت تشخیص زودهنگام و دسترسی به درمان‌های مناسب است، بلکه بستری برای حمایت از بیماران، بازماندگان و خانواده‌های درگیر با این بیماری فراهم می‌آورد.
هشتم ماه می، به عنوان روز جهانی سرطان تخمدان، فرصتی است برای افزایش آگاهی عمومی در مورد این بیماری خاموش و اغلب نادیده گرفته شده که جان بسیاری از زنان در سراسر جهان را تهدید می‌کند. این روز نه تنها برای یادآوری اهمیت تشخیص زودهنگام و دسترسی به درمان‌های مناسب است، بلکه بستری برای حمایت از بیماران، بازماندگان و خانواده‌های درگیر با این بیماری فراهم می‌آورد.
سرطان تخمدان: یک قاتل خاموش
سرطان تخمدان، پنجمین سرطان شایع در میان زنان و یکی از مرگبارترین سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان است. به دلیل عدم وجود علائم مشخص در مراحل اولیه و عدم وجود روش‌های غربالگری موثر برای تشخیص زودهنگام، اغلب این بیماری در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود، زمانی که درمان آن دشوارتر است. به همین دلیل، به آن لقب “قاتل خاموش” داده‌اند.
تخمدان‌ها، دو غده کوچک در دو طرف رحم هستند که مسئول تولید تخمک و هورمون‌های زنانه (استروژن و پروژسترون) می‌باشند. سرطان تخمدان زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های غیرطبیعی در یک یا هر دو تخمدان شروع به رشد و تکثیر غیرقابل کنترل می‌کنند.
انواع سرطان تخمدان
انواع مختلفی از سرطان تخمدان وجود دارد که بر اساس نوع سلول‌های درگیر، دسته‌بندی می‌شوند. شایع‌ترین نوع آن، سرطان اپیتلیال تخمدان است که از سلول‌های پوشاننده سطح خارجی تخمدان منشا می‌گیرد. سایر انواع کمتر شایع شامل تومورهای سلول زایا (که از سلول‌های تولید کننده تخمک منشا می‌گیرند) و تومورهای استرومال (که از بافت پیوندی نگهدارنده تخمدان منشا می‌گیرند) می‌باشند. هر کدام از این انواع، رفتار و پاسخ متفاوتی به درمان دارند.
علائم و نشانه‌های سرطان تخمدان
همانطور که اشاره شد، در مراحل اولیه، سرطان تخمدان اغلب بدون علامت است. با پیشرفت بیماری، ممکن است علائم غیر اختصاصی ظاهر شوند که به راحتی با سایر بیماری‌های شایع اشتباه گرفته می‌شوند. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- نفخ مداوم یا احساس پری در شکم
- درد در ناحیه لگن یا شکم
- احساس سیری زودرس هنگام غذا خوردن
- تغییرات در عادات دفع ادرار یا مدفوع (مانند تکرر ادرار یا یبوست)
- خستگی غیر قابل توضیح
- کاهش وزن ناخواسته
- درد هنگام مقاربت
مهم است که زنان نسبت به این علائم آگاه باشند و در صورت تجربه مداوم آن‌ها، به پزشک مراجعه کنند. اگرچه این علائم ممکن است ناشی از بیماری‌های دیگر باشند، اما بررسی آن‌ها برای رد احتمال سرطان تخمدان ضروری است.
عوامل خطر سرطان تخمدان
عوامل مختلفی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- سن بالا: خطر ابتلا به سرطان تخمدان با افزایش سن، به ویژه پس از یائسگی، بیشتر می‌شود.
- سابقه خانوادگی: وجود سابقه سرطان تخمدان، سرطان سینه یا سرطان روده بزرگ در بستگان درجه یک (مادر، خواهر، دختر) خطر ابتلا را افزایش می‌دهد. جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 (که با سرطان سینه نیز مرتبط هستند) نقش مهمی در افزایش خطر سرطان تخمدان دارند.
- نازایی و عدم بارداری: زنانی که هرگز باردار نشده‌اند یا برای باردار شدن مشکل داشته‌اند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
- اندومتریوز: وجود بیماری اندومتریوز (رشد بافت رحم در خارج از رحم) می‌تواند خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان تخمدان را افزایش دهد.
- درمان جایگزینی هورمون (HRT): استفاده طولانی مدت از درمان جایگزینی هورمون بعد از یائسگی ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کمی افزایش دهد.
- چاقی: برخی مطالعات نشان داده‌اند که چاقی ممکن است با افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان مرتبط باشد.
لازم به ذکر است که داشتن یک یا چند عامل خطر به معنای ابتلا حتمی به سرطان تخمدان نیست، اما آگاهی از این عوامل می‌تواند به افراد در اتخاذ تصمیمات آگاهانه‌تر در مورد سلامت خود کمک کند.
تشخیص سرطان تخمدان
متاسفانه، در حال حاضر هیچ روش غربالگری موثری برای تشخیص زودهنگام سرطان تخمدان در زنان بدون علامت وجود ندارد. آزمایش پاپ اسمیر که برای غربالگری سرطان دهانه رحم استفاده می‌شود، سرطان تخمدان را تشخیص نمی‌دهد.
هنگامی که علائم ظاهر می‌شوند یا در طول معاینات لگنی، توده‌ای در تخمدان احساس شود، پزشک ممکن است از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده کند:
- معاینه لگنی: پزشک تخمدان‌ها و رحم را از نظر اندازه، شکل و وجود هرگونه توده غیرطبیعی بررسی می‌کند.
- سونوگرافی: استفاده از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از تخمدان‌ها و سایر اندام‌های لگنی. سونوگرافی می‌تواند به تشخیص توده‌ها و کیست‌ها کمک کند.
- آزمایش خون CA-125: CA-125 پروتئینی است که در برخی از انواع سرطان تخمدان افزایش می‌یابد. با این حال، سطح بالای CA-125 همیشه نشان دهنده سرطان نیست و در برخی از زنان مبتلا به سرطان تخمدان، سطح آن طبیعی است. بنابراین، این آزمایش به تنهایی برای تشخیص قطعی کافی نیست.
- تصویربرداری‌های پیشرفته: در صورت لزوم، ممکن است از روش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن (CT scan) یا ام‌آرآی (MRI) برای بررسی گسترش احتمالی سرطان به سایر قسمت‌های بدن استفاده شود.
- بیوپسی (نمونه‌برداری): تشخیص قطعی سرطان تخمدان از طریق برداشتن نمونه‌ای از بافت مشکوک و بررسی آن زیر میکروسکوپ توسط پاتولوژیست انجام می‌شود. بیوپسی معمولاً در طی جراحی انجام می‌شود.
درمان سرطان تخمدان
درمان سرطان تخمدان بستگی به مرحله بیماری، نوع سرطان، سلامت عمومی بیمار و ترجیحات او دارد. روش‌های درمانی اصلی عبارتند از:
- جراحی: جراحی معمولاً اولین قدم در درمان سرطان تخمدان است. هدف از جراحی برداشتن تومور، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، رحم و بافت‌های مجاور درگیر است. در مراحل پیشرفته‌تر، ممکن است برداشتن غدد لنفاوی و سایر بافت‌های درگیر نیز ضروری باشد.
- شیمی‌درمانی: استفاده از داروهای قوی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی در سراسر بدن. شیمی‌درمانی ممکن است قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور، بعد از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده یا در مراحل پیشرفته بیماری برای کنترل رشد سرطان استفاده شود.
- پرتودرمانی: استفاده از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی. پرتودرمانی به ندرت برای درمان اولیه سرطان تخمدان استفاده می‌شود، اما ممکن است در موارد خاص برای کنترل علائم یا درمان متاستازها (گسترش سرطان به سایر قسمت‌های بدن) به کار رود.
- درمان هدفمند: استفاده از داروهایی که به طور خاص پروتئین‌ها یا ژن‌های دخیل در رشد سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند. این نوع درمان معمولاً برای انواع خاصی از سرطان تخمدان که دارای جهش‌های ژنتیکی خاص هستند، استفاده می‌شود.
- ایمونوتراپی: نوعی درمان که سیستم ایمنی بدن را برای مبارزه با سرطان تحریک می‌کند. ایمونوتراپی هنوز در مراحل اولیه استفاده برای سرطان تخمدان است، اما نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده است.
اهمیت روز جهانی سرطان تخمدان
روز جهانی سرطان تخمدان فرصتی است برای:
- افزایش آگاهی عمومی: اطلاع‌رسانی در مورد علائم، عوامل خطر و اهمیت تشخیص زودهنگام سرطان تخمدان.
- حمایت از بیماران و بازماندگان: ایجاد یک جامعه حمایتی برای افرادی که با این بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند و یادآوری قدرت و resilience آن‌ها.
- گرامیداشت یاد قربانیان: ادای احترام به زنانی که جان خود را در اثر این بیماری از دست داده‌اند.
- تشویق به تحقیقات بیشتر: حمایت از پژوهش‌های علمی برای یافتن روش‌های غربالگری موثرتر، درمان‌های نوین و بهبود کیفیت زندگی بیماران.
- توانمندسازی زنان: تشویق زنان به مراقبت از سلامت خود و پیگیری هرگونه علامت نگران‌کننده.
چگونه می‌توانیم در روز جهانی سرطان تخمدان مشارکت کنیم؟
راه‌های مختلفی برای مشارکت در این روز و حمایت از مبارزه با سرطان تخمدان وجود دارد:
- به اشتراک گذاشتن اطلاعات: انتشار مطالب آموزشی و آگاهی‌بخش در مورد سرطان تخمدان در شبکه‌های اجتماعی و گفتگو با دیگران.
- حمایت از سازمان‌های خیریه: اهدای کمک‌های مالی به سازمان‌های فعال در زمینه حمایت از بیماران سرطان تخمدان و تحقیقات مربوط به این بیماری.
- شرکت در رویدادها: حضور در راهپیمایی‌ها، سمینارها و سایر رویدادهایی که به مناسبت این روز برگزار می‌شوند.
- حمایت عاطفی: ارائه حمایت و همدلی به دوستان و عزیزانی که با سرطان تخمدان درگیر هستند.
- استفاده از رنگ بنفش: رنگ بنفش نماد سرطان تخمدان است. پوشیدن لباس یا استفاده از اکسسوری‌های بنفش در این روز می‌تواند به افزایش آگاهی کمک کند.
نتیجه‌گیری
سرطان تخمدان یک چالش جدی برای سلامت زنان در سراسر جهان است. با افزایش آگاهی، تشویق به تحقیقات بیشتر و ارائه حمایت‌های لازم به بیماران و خانواده‌های آن‌ها، می‌توانیم در مبارزه با این بیماری گام‌های موثری برداریم. روز جهانی سرطان تخمدان یادآوری می‌کند که با اتحاد و تلاش جمعی می‌توانیم آینده‌ای روشن‌تر برای زنان در معرض خطر و مبتلا به این بیماری رقم بزنیم. بیایید در این روز و همواره، صدای زنان مبتلا به سرطان تخمدان باشیم و برای بهبود زندگی آن‌ها تلاش کنیم.
