24 آوریل: سالگرد کشف واکسن ضد سل (BCG) توسط دانشمندان فرانسوی (1927)
مقدمه
در 24 آوریل 1927، دنیای پزشکی شاهد یکی از مهم‌ترین دستاوردهای خود در مبارزه با بیماری‌های عفونی بود. در این روز، دو دانشمند فرانسوی به نام‌های آلبرت کالمت و کامیل گرن موفق شدند واکسنی برای پیشگیری از بیماری سل (TB) تولید کنند که به واکسن ب.ث.ژ (BCG) معروف شد. این واکسن که از باکتری ضعیف‌شده سل گاوی ساخته شده بود، امیدی تازه برای بشریت در برابر یکی از کشنده‌ترین بیماری‌های تاریخ ایجاد کرد.
سل: یک بیماری همه‌گیر مرگبار
بیماری سل که توسط باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می‌شود، قرن‌ها به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل مرگ‌ومیر انسان‌ها شناخته می‌شد. در اوایل قرن بیستم، این بیماری سالانه میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان به کام مرگ می‌کشید و درمان مؤثری برای آن وجود نداشت. در چنین شرایطی، کشف واکسن ب.ث.ژ نقطه عطفی در تاریخ پزشکی محسوب می‌شد.
تاریخچه کشف واکسن ب.ث.ژ
تلاش‌های اولیه
آلبرت کالمت (میکروبیولوژیست) و کامیل گرن (دامپزشک) از سال 1908 در مؤسسه پاستور فرانسه شروع به تحقیق روی باکتری سل گاوی کردند.
آن‌ها متوجه شدند که با کشت مکرر باکتری در محیط‌های آزمایشگاهی خاص، می‌توانند گونه‌ای ضعیف‌شده از آن را ایجاد کنند که قدرت بیماری‌زایی ندارد اما می‌تواند ایمنی ایجاد کند.
توسعه نهایی واکسن
پس از 13 سال تحقیق و بیش از 230 بار کشت باکتری، سرانجام در 1921 نمونه اولیه واکسن آماده شد.
اولین آزمایش انسانی این واکسن در 1921 روی یک نوزاد انجام شد که مادرش بر اثر سل فوت کرده بود. این نوزاد پس از دریافت واکسن سالم ماند.
در 24 آوریل 1927، نتایج موفقیت‌آمیز این تحقیقات در یک کنفرانس علمی در پاریس ارائه شد و واکسن به طور رسمی معرفی گردید.
چرا این واکسن “ب.ث.ژ” نام گرفت؟
نام این واکسن از حروف اول نام دو دانشمند فرانسوی (Bacille Calmette-Guérin) گرفته شده است که به اختصار BCG یا در فارسی “ب.ث.ژ” خوانده می‌شود.
تأثیر واکسن ب.ث.ژ در جهان
از دهه 1930، استفاده از این واکسن در اروپا گسترش یافت.
پس از جنگ جهانی دوم، سازمان جهانی بهداشت (WHO) برنامه‌ای جهانی برای واکسیناسیون علیه سل آغاز کرد.
امروزه این واکسن به صورت روتین در بسیاری از کشورها به نوزادان تزریق می‌شود.
طبق آمارها، این واکسن تاکنون از ده‌ها میلیون مورد سل جلوگیری کرده است.
محدودیت‌های واکسن ب.ث.ژ
با وجود موفقیت‌های چشمگیر، این واکسن کاستی‌هایی نیز دارد:
تأثیر آن در پیشگیری از سل ریوی در بزرگسالان چندان زیاد نیست.
در برخی کشورها که شیوع سل کم است (مانند آمریکا)، فقط برای گروه‌های پرخطر استفاده می‌شود.
پژوهشگران هنوز در حال کار روی نسخه‌های بهبودیافته این واکسن هستند.
یادبود یک دستاورد بزرگ پزشکی
24 آوریل نه تنها روزی برای یادآوری یک کشف علمی بزرگ، بلکه فرصتی برای تقدیر از تلاش‌های بی‌وقفه پژوهشگران در نجات جان انسان‌هاست. امروزه با وجود پیشرفت‌های پزشکی، سل هنوز سالانه باعث مرگ 1.5 میلیون نفر در جهان می‌شود که نشان می‌دهد مبارزه با این بیماری همچنان ادامه دارد.
نتیجه‌گیری
کشف واکسن ب.ث.ژ توسط کالمت و گرن، نمادی از پیروزی علم بر بیماری‌های عفونی است. در حالی که جهان هنوز با سل دست و پنجه نرم می‌کند، این واکسن به عنوان یکی از پایه‌های برنامه واکسیناسیون جهانی باقی مانده است. 24 آوریل به ما یادآوری می‌کند که چگونه همکاری علمی می‌تواند جان میلیون‌ها انسان را نجات دهد.
