نوزدهم اردیبهشت، در تقویم کهن ایرانی، مصادف با جشن باستانی پنجاه به در است. این جشن که قدمتی دیرینه دارد، در واقع پنجاه روز پس از نوروز و به عنوان آیین پایانی جشن‌های بهاری برگزار می‌شده است. اگرچه امروزه ممکن است این جشن با شکوه و گستردگی گذشته برگزار نشود، اما ریشه‌های عمیق آن در فرهنگ ایرانی و پیوندش با طبیعت و آرزوهای نیک، همچنان قابل توجه و یادآوری است.
نوزدهم اردیبهشت، در تقویم کهن ایرانی، مصادف با جشن باستانی پنجاه به در است. این جشن که قدمتی دیرینه دارد، در واقع پنجاه روز پس از نوروز و به عنوان آیین پایانی جشن‌های بهاری برگزار می‌شده است. اگرچه امروزه ممکن است این جشن با شکوه و گستردگی گذشته برگزار نشود، اما ریشه‌های عمیق آن در فرهنگ ایرانی و پیوندش با طبیعت و آرزوهای نیک، همچنان قابل توجه و یادآوری است.
ریشه‌های تاریخی و معنای پنجاه به در
برای درک معنای پنجاه به در، باید به تقویم کهن ایرانی و اهمیت نوروز و جشن‌های بهاری در آن نگاهی بیندازیم. نوروز، سرآغاز سال نو و جشن بیداری طبیعت است و معمولاً تا سیزده روز ادامه می‌یابد. اما در گذشته، جشن‌های بهاری با شکوه و طولانی‌تر برگزار می‌شدند و پنجاه روز پس از نوروز، به اوج خود می‌رسیدند.
واژه “پنجاه به در” به معنای “بیرون رفتن در پنجاهمین روز” است. این روز، فرصتی بود تا مردم پس از گذراندن پنجاه روز از بهار و تجدید حیات طبیعت، بار دیگر به دامن آن پناه ببرند و با برگزاری مراسم و آیین‌های خاص، شادمانی خود را از این فصل پربرکت ابراز کنند.
برخی از پژوهشگران، ریشه این جشن را در باورهای کهن ایرانی مرتبط با باروری زمین و برکت محصولات کشاورزی می‌دانند. پنجاه روز پس از نوروز، زمانی بود که زمین به تدریج گرم می‌شد و نشانه‌های باروری و رشد در آن آشکار می‌گشت. برگزاری جشن در این زمان، نوعی شکرگزاری از نعمت‌های الهی و آرزوی تداوم این برکت‌ها برای سال پیش رو محسوب می‌شد.
آیین‌ها و رسوم پنجاه به در
اگرچه اطلاعات دقیقی از تمام آیین‌ها و رسوم باستانی پنجاه به در در دست نیست، اما بر اساس شواهد تاریخی و برخی از سنت‌های شفاهی باقی‌مانده در مناطق مختلف ایران، می‌توان به برخی از ویژگی‌های این جشن اشاره کرد:
- رفتن به دامن طبیعت: مهم‌ترین رسم پنجاه به در، بیرون رفتن از خانه‌ها و پناه بردن به دشت و صحرا، باغ‌ها و کنار رودخانه‌ها بود. مردم با برپایی بساط خوراکی و نوشیدنی، روز را در کنار خانواده و دوستان در طبیعت سپری می‌کردند.
- بازی و سرگرمی: انجام بازی‌های گروهی، مسابقات محلی و سرگرمی‌های متنوع، بخش جدایی‌ناپذیر این جشن بود. این فعالیت‌ها، فضایی شاد و پرنشاط ایجاد می‌کرد و به تقویت پیوندهای اجتماعی کمک می‌کرد.
- پخت غذاهای مخصوص: احتمالاً در این روز نیز مانند سایر جشن‌های ایرانی، غذاهای مخصوص و شیرینی‌های محلی تهیه و در کنار یکدیگر میل می‌شد.
- آرزو کردن و گره زدن سبزه: یکی از رسوم رایج در جشن‌های بهاری ایرانی، گره زدن سبزه و آرزو کردن است. احتمالاً این رسم در پنجاه به در نیز رواج داشته و مردم با گره زدن سبزه، آرزوهای خود را برای سال پیش رو طلب می‌کردند و آن را به آب روان می‌سپردند.
- نیایش و شکرگزاری: با توجه به پیوند این جشن با باروری و برکت، احتمالاً نیایش و شکرگزاری از خداوند برای نعمت‌های بهاری نیز بخشی از آیین‌های این روز بوده است.
جایگاه پنجاه به در در فرهنگ امروز ایران
امروزه، جشن پنجاه به در دیگر با آن شکوه و گستردگی باستانی برگزار نمی‌شود و در بسیاری از مناطق ایران به فراموشی سپرده شده است. با این حال، در برخی از مناطق، به ویژه در استان‌های مرکزی و شمالی ایران، نشانه‌هایی از این سنت همچنان به چشم می‌خورد. مردم در این روز، به بهانه‌ای برای گذراندن وقت در طبیعت و دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه نگاه می‌کنند.
اگرچه ممکن است آیین‌های خاص باستانی به طور کامل اجرا نشود، اما نفس بیرون رفتن به طبیعت و شادمانی در این روز، یادآور پیوند عمیق ایرانیان با طبیعت و سنت‌های کهن است.
احیای سنت‌های کهن: گامی در حفظ هویت فرهنگی
احیای سنت‌های کهن ایرانی، از جمله جشن پنجاه به در، می‌تواند گامی مهم در حفظ هویت فرهنگی و پیوند نسل‌های جدید با ریشه‌های تاریخی خود باشد. برگزاری نمادین این جشن، یادآوری کننده ارزش‌های مهمی همچون احترام به طبیعت، شکرگزاری، شادی و همبستگی اجتماعی است.
می‌توان با برگزاری برنامه‌های فرهنگی، جشنواره‌های محلی و معرفی این جشن در رسانه‌ها، به احیای آن کمک کرد و فرصتی برای آشنایی نسل جوان با این سنت زیبای ایرانی فراهم آورد.
نتیجه‌گیری
جشن پنجاه به در، یادگاری ارزشمند از دوران کهن ایران و پیوند عمیق مردم این سرزمین با طبیعت و آرزوهای نیک است. اگرچه ممکن است این جشن در گذر زمان کمرنگ شده باشد، اما معنا و مفهوم آن همچنان می‌تواند الهام‌بخش باشد. با یادآوری و احیای این سنت‌های زیبا، می‌توانیم ضمن حفظ هویت فرهنگی خود، فرصتی برای شادمانی، پیوند با طبیعت و تقویت روابط اجتماعی فراهم آوریم و میراث گرانبهای نیاکانمان را پاس بداریم. نوزدهم اردیبهشت، فرصتی است تا بار دیگر به یاد پنجاه به در بیفتیم و قدردان زیبایی‌های بهار و نعمت‌های زندگی باشیم.
