19 آوریل انحلال جامعه ملل در ژنو : پایانی بر یک رویا
نوزدهم آوریل سال 1946 (سی‌ام فروردین 1325) نقطه عطفی در تاریخ سازمان‌های بین‌المللی به شمار می‌رود. در این روز، آخرین مجمع عمومی جامعه ملل در مقر خود در ژنو تشکیل شد و با صدور قطعنامه‌ای، رسماً به حیات دو دهه‌ای خود پایان داد. این تصمیم، که پس از جنگ جهانی دوم و آشکار شدن ناکامی‌های این نهاد در حفظ صلح جهانی اتخاذ شد، راه را برای تأسیس سازمان ملل متحد هموار کرد.
جامعه ملل، که پس از ویرانی‌های جنگ جهانی اول با هدف جلوگیری از تکرار چنین فجایعی بنیان نهاده شده بود، در ابتدا با استقبال گسترده‌ای روبرو شد. ایده‌های والایی همچون حل منازعات از طریق مذاکره، خلع سلاح و همکاری‌های بین‌المللی در زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی، امیدهای بسیاری را برانگیخته بود. با این حال، ساختار ضعیف، عدم عضویت قدرت‌های بزرگ در دوره‌های مختلف و مهم‌تر از همه، ناتوانی در اعمال اراده در برابر تجاوزگری‌های آشکار در دهه 1930، به تدریج اعتبار آن را خدشه‌دار کرد.
تهاجم ژاپن به منچوری، حمله ایتالیا به اتیوپی و اقدامات توسعه‌طلبانه آلمان نازی، همگی نشان از ضعف ساختاری و فقدان ابزارهای اجرایی مؤثر در جامعه ملل داشتند. وقوع جنگ جهانی دوم، مهر پایانی بر کارآمدی این سازمان زد و ضرورت ایجاد یک نهاد بین‌المللی با قدرت و اختیارات بیشتر را آشکار ساخت.
در آخرین جلسه مجمع عمومی، نمایندگان کشورهای عضو گرد هم آمدند تا با واقع‌بینی، میراث جامعه ملل را ارزیابی و بر ضرورت ایجاد یک سازمان جدید با درس‌آموزی از اشتباهات گذشته تأکید کنند. قطعنامه انحلال، ضمن قدردانی از تلاش‌های صورت گرفته در زمینه‌های مختلف، بر انتقال دارایی‌ها و وظایف باقی‌مانده به سازمان ملل متحد که در حال شکل‌گیری بود، تأکید کرد.
انحلال جامعه ملل نه به معنای نادیده گرفتن آرمان‌های اولیه آن بود، بلکه اذعان به این حقیقت تلخ بود که ساختار و سازوکارهای آن برای مقابله با چالش‌های پیچیده قرن بیستم کافی نبوده است. با این حال، جامعه ملل به عنوان اولین تلاش جدی برای ایجاد یک نظام امنیت جمعی جهانی، نقش مهمی در تکامل حقوق بین‌الملل و شکل‌گیری نهادهای بین‌المللی بعدی ایفا کرد. سازمان ملل متحد، با بهره‌گیری از تجربیات تلخ و شیرین جامعه ملل، تلاش کرد تا با ساختاری کارآمدتر و با اختیارات بیشتر، اهداف صلح و امنیت بین‌المللی را دنبال کند.
بدین ترتیب، نوزدهم آوریل 1946، روزی است که در آن یک فصل مهم از تاریخ روابط بین‌الملل به پایان رسید و فصلی نو با امید به ساخت جهانی امن‌تر و عادلانه‌تر آغاز گردید. میراث جامعه ملل، همچنان در تلاش‌های سازمان ملل متحد برای حفظ صلح و همکاری بین‌المللی زنده است.
