در شانزدهم اردیبهشت ماه سال 1300 خورشیدی، نخستین شماره از نشریه‌ای پا به عرصه مطبوعات ایران گذاشت که نه تنها بازتاب‌دهنده دغدغه‌های سیاسی، ادبی و اجتماعی دوران خود بود، بلکه به نام خالق و گرداننده‌اش، میرزاده عشقی، گره خورد و به نمادی از شور و جسارت یک روزنامه‌نگار و شاعر جوان بدل گشت: نشریه «قرن بیستم».
«قرن بیستم» میرزاده عشقی: صدایی رسا در آستانه تحولات قرن
در شانزدهم اردیبهشت ماه سال 1300 خورشیدی، نخستین شماره از نشریه‌ای پا به عرصه مطبوعات ایران گذاشت که نه تنها بازتاب‌دهنده دغدغه‌های سیاسی، ادبی و اجتماعی دوران خود بود، بلکه به نام خالق و گرداننده‌اش، میرزاده عشقی، گره خورد و به نمادی از شور و جسارت یک روزنامه‌نگار و شاعر جوان بدل گشت: نشریه «قرن بیستم».
این نشریه که نخستین بار در تهران و در قطع وزیری به صورت هفتگی منتشر می‌شد، در 16 صفحه با حروف سربی به چاپ می‌رسید و به سرعت توانست جایگاه خود را در میان دیگر نشریات آن دوره پیدا کند. پیش از انتشار در تهران، میرزاده عشقی سه شماره از این روزنامه را در همدان و در بحبوحه رویدادهای پس از جنگ جهانی اول منتشر کرده بود. بازگشت او از استانبول به تهران، فصل تازه‌ای در حیات «قرن بیستم» رقم زد و این نشریه را به تریبونی برای بیان دیدگاه‌های او در پایتخت تبدیل کرد.
«قرن بیستم» با مشی سیاسی، ادبی و اجتماعی خود، به موضوعات گوناگونی می‌پرداخت که در آن زمان برای جامعه ایرانی اهمیت داشت. میرزاده عشقی با قلمی شیوا و لحنی صریح، به نقد اوضاع سیاسی و اجتماعی می‌پرداخت، از ضرورت تحول و پیشرفت سخن می‌گفت و دغدغه‌های ملی و میهنی خود را با مخاطبان به اشتراک می‌گذاشت. در کنار مضامین سیاسی و اجتماعی، صفحات این نشریه میزبان آثار ادبی نویسندگان و شاعران معاصر نیز بود و بدین ترتیب، نقش مهمی در ترویج فرهنگ و ادب آن دوره ایفا می‌کرد.
متاسفانه، عمر پربار و کوتاه میرزاده عشقی و به تبع آن، انتشار نشریه «قرن بیستم» دیری نپایید. در سال 1303 خورشیدی، این روزنامه‌نگار و شاعر جوان قربانی ترور شد و با خاموش شدن صدای او، انتشار «قرن بیستم» نیز پس از 23 شماره به پایان رسید.
با وجود عمر کوتاه، نشریه «قرن بیستم» به یادگاری ارزشمند از دوران پرالتهاب اوایل قرن بیستم شمسی و صدای رسای میرزاده عشقی بدل گشت. این نشریه نه تنها تصویری از دغدغه‌ها و آرمان‌های روشنفکران آن دوره را به نمایش می‌گذارد، بلکه گواهی بر نقش مطبوعات در شکل‌دهی به افکار عمومی و تلاش برای ساختن ایرانی آبادتر و مترقی‌تر است. «قرن بیستم» میرزاده عشقی، همچنان به عنوان نمادی از شهامت، روشنفکری و عشق به وطن در تاریخ مطبوعات ایران ماندگار خواهد بود.
