مقدمه:
نوروز، این جشن باستانی و باشکوه ایرانی، تنها به سیزده روز ابتدایی سال محدود نمی‌شود. در تقویم کهن ایران، چهلمین روز پس از نوروز نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و به عنوان “جشن چهلم نوروز” یا “چلمو” گرامی داشته می‌شد. این جشن که در دهم اردیبهشت ماه برگزار می‌شود، فرصتی برای تجدید دیدارها، شادمانی و یادآوری آیین‌های نیکوی نوروزی است. متاسفانه، با گذشت زمان، این سنت زیبا کم‌رنگ شده است، اما هنوز در برخی مناطق مرکزی ایران، به‌ویژه استان‌های کرمان و فارس، نشانه‌هایی از آن به چشم می‌خورد.
تاریخچه و اهمیت جشن چهلم نوروز:
جشن چهلم نوروز ریشه در باورهای کهن ایرانیان دارد. عدد چهل در فرهنگ ایرانی از دیرباز مقدس شمرده می‌شده و در بسیاری از آیین‌ها و رسوم مذهبی و غیرمذهبی جایگاه ویژه‌ای داشته است. برخی پژوهشگران معتقدند که این جشن با آفرینش آسمان در چهل روز در باورهای زرتشتی مرتبط است. هدف از برگزاری این جشن، مانند دیگر جشن‌های باستانی ایرانی، گرد هم آمدن، دید و بازدید، شادی و پایکوبی و نزدیک شدن دل‌ها بوده است. در گذشته، این جشن در تقویم باستانی ایران از جایگاه مهمی برخوردار بوده و به صورت گسترده برگزار می‌شده است.
آداب و رسوم جشن چهلم نوروز:
آداب و رسوم جشن چهلم نوروز بسته به مناطق مختلف ایران، تفاوت‌هایی داشته است. با این حال، برخی از رسوم مشترک در این جشن عبارتند از:
- گردهمایی در طبیعت: مردم در این روز به دامن طبیعت می‌رفتند، در کنار چشمه‌ها و دشت و دمن گرد هم می‌آمدند و به شادی می‌پرداختند.
- پختن آش: پختن آش‌های مخصوص، به‌ویژه آش شیر، از رسوم رایج این جشن بوده است.
- بازی‌ها و سرگرمی‌های محلی: انجام بازی‌های بومی و محلی و نواختن موسیقی از دیگر بخش‌های این جشن بوده است.
- آشتی‌کنان: در این روز، خانواده‌هایی که با یکدیگر کدورت داشتند، با پادرمیانی بزرگان آشتی می‌کردند.
- رسوم خاص در کرمان: در استان کرمان، این جشن با نام “تندرستون” نیز شناخته می‌شود و در مناطق خاصی مانند “چهل‌خانه” و دامنه کوه تندرستان برگزار می‌شده است. از رسوم ویژه این منطقه می‌توان به دعا برای گشایش بخت، ریختن “آب چهل” برای زنان باردار یا زائو و زاغ‌سوزی اشاره کرد.
- رسوم خاص در فارس: در شیراز، مردم در این روز به کنار چشمه سعدی می‌رفتند و باور داشتند که در این روز ماهی‌ای با انگشتری زرین از آب بیرون می‌آید که نشانه بخت و اقبال است.
نتیجه‌گیری:
دهم اردیبهشت، یادآور جشن کهن چهلم نوروز، فرصتی است تا بار دیگر با سنت‌های غنی فرهنگ ایرانی پیوند برقرار کنیم. احیای این جشن می‌تواند به حفظ هویت فرهنگی و ایجاد شادی و نشاط در جامعه کمک کند.
