۳ اردیبهشت، روز بزرگداشت شیخ بهایی: دانشمند نابغه و چهره‌ی ماندگار تمدن ایرانی-اسلامی
مقدمه
در تقویم ملی ایران، ۳ اردیبهشت به عنوان روز بزرگداشت شیخ بهایی، عالم برجسته‌ی دوره‌ی صفوی، نامگذاری شده است. بهاءالدین محمد عاملی معروف به شیخ بهایی (۱۵۴۷–۱۶۲۱ میلادی)، از نوابغ کم‌نظیر تاریخ ایران بود که در علوم گوناگون از فقه و فلسفه تا ریاضیات، معماری و نجوم تبحر داشت. این روز فرصتی است برای پاسداشت میراث علمی و فرهنگی این دانشمند بزرگ، که آثارش همچنان پس از چهار قرن الهام‌بخش است.
زندگی و شخصیت شیخ بهایی
شیخ بهایی در بعلبک لبنان متولد شد، اما در ایران رشد یافت و بیشتر عمر خود را در اصفهان، پایتخت باشکوه صفویان گذراند. او از مشاوران نزدیک شاه عباس اول بود و در پیشرفت علمی و عمرانی ایران نقش مهمی ایفا کرد.
ویژگی‌های ممتاز شیخ بهایی:
جامع‌العلوم بودن: او هم فقیه و مفسر قرآن بود، هم مهندس و معمار، هم شاعر و ادیب.
روحیه‌ی نوآوری: بسیاری از اختراعات و ابداعات او جنبه‌ی علمی و عملی داشتند.
خدمت به مردم: طرح‌های عمرانی او، مانند سیستم‌های آبرسانی، زندگی مردم را بهبود بخشید.
میراث علمی و هنری شیخ بهایی
شیخ بهایی در زمینه‌های مختلف دستاوردهای ماندگاری از خود به جای گذاشت:
۱. معماری و مهندسی
طراحی میدان نقش جهان اصفهان (به همراه دیگر معماران عصر صفوی)
ساخت مسجد امام اصفهان (مسجد شاه سابق) با رعایت دقیق اصول آکوستیک
اختراع ساعت آفتابی در حرم امام رضا (ع)
طرح‌ریزی حمام معروف شیخ بهایی در اصفهان با استفاده از انرژی گرمایی شمع! (افسانه یا واقعیت؟ هنوز محل بحث است)
۲. علوم اسلامی و ادبیات
تألیف کشکول، مجموعه‌ای از حکایات، اشعار و مطالب علمی که نشان‌دهنده‌ی وسعت دانش اوست.
نوشتن تفسیر قرآن و آثار فقهی مانند زبده‌الاصول
سرودن اشعار عرفانی به زبان‌های فارسی و عربی
۳. ریاضیات و نجوم
محاسبه‌ی قبله‌ی دقیق مساجد با روش‌های ریاضی
پژوهش در تقویم و محاسبات نجومی
چرا شیخ بهایی الهام‌بخش است؟
شیخ بهایی نماد تلفیق علم و دین، سنت و نوآوری است. او نشان داد که یک دانشمند مسلمان می‌تواند هم در علوم دینی عمیق باشد و هم در ریاضیات و مهندسی پیشگام شود. در دنیای امروز که علوم تخصصی شده‌اند، نگاه جامع‌نگر او به دانش، درس بزرگی برای بشریت است.
بزرگداشت شیخ بهایی در ایران
در ۳ اردیبهشت مراسم مختلفی در دانشگاه‌ها، مدارس و مراکز علمی برگزار می‌شود، از جمله:
نشست‌های علمی درباره‌ی آثار شیخ بهایی
بازدید از بناهای طراحی‌شده توسط او در اصفهان
معرفی دستاوردهای او به نسل جوان
نتیجه‌گیری: پاسداشت یک نابغه‌ی جهانی
شیخ بهایی تنها متعلق به ایران یا جهان اسلام نیست؛ او به تمدن بشری تعلق دارد. در روز بزرگداشت او، باید بیش از پیش به دنبال احیای روحیه‌ی پژوهشی، خلاقیت و خدمت به مردم که ویژگی‌های بارز این دانشمند بود، باشیم.
به قول شیخ بهایی:
“دانش گنجی است بی‌پایان، و کلید آن پرسش و تلاش است.”
۳ اردیبهشت را با خواندن بخشی از کشکول یا بازدید از میدان نقش جهان جشن بگیریم!
