۱۳ آوریل، روز جهانی آگاهی از اختلال علائم اعصاب‌کارکردی (FND): صدایی برای رنج‌های پنهان
۱۳ آوریل هر سال، به عنوان روز جهانی آگاهی از اختلال علائم اعصاب‌کارکردی (Functional Neurological Disorder – FND) گرامی داشته می‌شود. این روز، فرصتی حیاتی برای افزایش درک عمومی، کاهش انگ اجتماعی و حمایت از افرادی است که با این اختلال پیچیده و اغلب نادیده گرفته شده دست و پنجه نرم می‌کنند. FND که پیش‌تر به عنوان “اختلال تبدیل” یا “هیستری” شناخته می‌شد، وضعیتی است که در آن فرد دچار علائم عصبی واقعی و ناتوان‌کننده می‌شود، اما هیچ آسیب ساختاری یا بیماری زمینه‌ای قابل شناسایی در سیستم عصبی او وجود ندارد. در عوض، اعتقاد بر این است که این علائم ناشی از نحوه عملکرد مغز در پاسخ به استرس‌های عاطفی و روانشناختی است.
درک FND: فراتر از “تصورات”
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی افراد مبتلا به FND، عدم درک و پذیرش وضعیت آن‌ها توسط جامعه و حتی گاهی اوقات متخصصان پزشکی است. به دلیل عدم وجود یک علت فیزیکی واضح در آزمایش‌ها و اسکن‌های مغزی، علائم این اختلال اغلب به عنوان “تصورات”، “تمارض” یا “مشکلات روانی صرف” تلقی می‌شوند. این تصورات نادرست می‌توانند منجر به احساس گناه، شرم، انزوا و تاخیر در تشخیص و درمان مناسب شوند.
واقعیت این است که علائم FND کاملاً واقعی و ناتوان‌کننده هستند. فرد مبتلا ممکن است با طیف گسترده‌ای از مشکلات جسمانی روبرو شود، از جمله:
اختلالات حرکتی: ضعف یا فلج در اندام‌ها، لرزش، حرکات غیرارادی، مشکلات راه رفتن، سفتی عضلات.
اختلالات حسی: بی‌حسی، گزگز، سوزن سوزن شدن، درد، تغییر در حس لامسه، مشکلات بینایی (مانند دوبینی یا تاری دید)، مشکلات شنوایی (مانند کاهش شنوایی یا وزوز گوش).
اختلالات گفتاری و بلع: مشکل در صحبت کردن (مانند آهسته یا بریده بریده صحبت کردن، از دست دادن صدا)، مشکل در بلعیدن.
حملات غیرصرعی: دوره‌های ناگهانی تغییر در هوشیاری، حرکات غیرطبیعی یا تغییرات حسی که شبیه تشنج هستند اما ناشی از فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز نیستند.
علائم شناختی: مشکلات حافظه، تمرکز و توجه.
خستگی مزمن و درد: احساس خستگی شدید و مداوم و دردهای مزمن در نقاط مختلف بدن.
پیوند عواطف و جسم: مکانیسم احتمالی FND
اگرچه مکانیسم دقیق FND هنوز به طور کامل شناخته نشده است، تحقیقات نشان می‌دهد که این اختلال ناشی از اختلال در نحوه پردازش اطلاعات در مغز و ارتباط بین مغز و بدن است. استرس‌های عاطفی و روانشناختی، تجربیات آسیب‌زا، اضطراب، افسردگی و سایر عوامل روانی می‌توانند نقش مهمی در شروع یا تشدید علائم FND ایفا کنند. به عبارت دیگر، مغز در پاسخ به این فشارهای روانی، علائم جسمانی تولید می‌کند. این فرآیند ناخودآگاه است و فرد هیچ کنترلی ارادی بر بروز این علائم ندارد.
تشخیص FND: یک چالش چندوجهی
تشخیص FND می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا هیچ آزمایش یا اسکن مغزی خاصی برای تایید آن وجود ندارد. تشخیص معمولاً بر اساس ارزیابی دقیق علائم بیمار، تاریخچه پزشکی و رد سایر علل عصبی یا پزشکی احتمالی صورت می‌گیرد. متخصصان مغز و اعصاب نقش کلیدی در تشخیص FND ایفا می‌کنند. آن‌ها با بررسی دقیق علائم و انجام معاینات عصبی، به دنبال الگوهای خاصی می‌گردند که نشان‌دهنده عملکرد غیرطبیعی سیستم عصبی بدون آسیب ساختاری باشد.
درمان FND: یک رویکرد جامع
درمان FND نیازمند یک رویکرد جامع و چندوجهی است که شامل همکاری بین متخصصان مختلف از جمله متخصصان مغز و اعصاب، روانپزشکان، روانشناسان، فیزیوتراپیست‌ها و کاردرمانگران می‌شود. هدف اصلی درمان، کمک به فرد در مدیریت علائم، بهبود عملکرد روزانه و ارتقای کیفیت زندگی است. برخی از رویکردهای درمانی موثر عبارتند از:
روان‌درمانی: به ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT) و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) می‌توانند به فرد در شناسایی و مدیریت عوامل استرس‌زا، تغییر الگوهای فکری منفی و بهبود مکانیسم‌های مقابله‌ای کمک کنند.
فیزیوتراپی و کاردرمانی: این مداخلات می‌توانند به بهبود قدرت عضلانی، هماهنگی، تعادل، راه رفتن و سایر عملکردهای حرکتی کمک کنند.
گفتاردرمانی: برای افرادی که دچار مشکلات گفتاری یا بلع هستند، گفتاردرمانی می‌تواند بسیار مفید باشد.
دارودرمانی: در حالی که هیچ داروی خاصی برای درمان FND وجود ندارد، داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب ممکن است برای مدیریت علائم همبود مانند افسردگی یا اضطراب تجویز شوند.
آموزش بیمار و خانواده: درک ماهیت FND و عوامل موثر بر آن می‌تواند به کاهش اضطراب و افزایش حمایت از فرد مبتلا کمک کند.
اهمیت روز جهانی آگاهی از FND
روز جهانی آگاهی از FND فرصتی بی‌نظیر برای:
افزایش آگاهی عمومی: اطلاع‌رسانی به جامعه در مورد ماهیت FND، علائم آن و تاثیر آن بر زندگی افراد.
کاهش انگ اجتماعی: مبارزه با تصورات نادرست و انگ زدن به افراد مبتلا به FND.
حمایت از افراد مبتلا و خانواده‌های آن‌ها: ایجاد فضایی حمایتی و ارائه منابع اطلاعاتی و حمایتی.
تشویق به تحقیقات بیشتر: حمایت از پژوهش‌های علمی برای درک بهتر مکانیسم‌های FND و توسعه روش‌های درمانی موثرتر.
بهبود دسترسی به خدمات درمانی: تلاش برای اطمینان از اینکه افراد مبتلا به FND به تشخیص و درمان مناسب دسترسی دارند.
توانمندسازی بیماران: تقویت صدای افراد مبتلا به FND و تشویق آن‌ها به اشتراک گذاشتن تجربیات خود.
نقش ما در افزایش آگاهی
هر یک از ما می‌توانیم در افزایش آگاهی در مورد FND نقش داشته باشیم. با کسب اطلاعات صحیح در مورد این اختلال و به اشتراک گذاشتن آن با دیگران، می‌توانیم به کاهش انگ اجتماعی و ایجاد همدلی و حمایت برای افراد مبتلا کمک کنیم. شنیدن داستان‌های افراد مبتلا، باور کردن تجربیات آن‌ها و حمایت از تلاش‌های آن‌ها برای بهبود، گام‌های مهمی در جهت ایجاد یک جامعه آگاه‌تر و مهربان‌تر است.
در روز جهانی آگاهی از اختلال علائم اعصاب‌کارکردی، بیایید صدای کسانی باشیم که رنج‌هایشان اغلب نادیده گرفته می‌شود. با افزایش آگاهی و درک، می‌توانیم مسیری روشن‌تر و امیدوارکننده‌تر برای افراد مبتلا به FND و خانواده‌های آن‌ها ایجاد کنیم. رنج‌های پنهان نیازمند توجه و حمایت ما هستند.
