اختلال خود شیفتگی چیست و چگونه درمان می شود؟

خودشیفتگی، یا اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder – NPD)، یک اختلال روانی است که با احساس بیش از حد اهمیت به خود، نیاز مداوم به تحسین، و عدم همدلی با دیگران مشخص می‌شود. افراد دارای این ویژگی‌ها اغلب خود را برتر از دیگران می‌بینند و انتقاد یا شکست را به سختی تحمل می‌کنند.

ویژگی‌های افراد مبتلا به خودشیفتگی

افرادی که دچار این اختلال هستند ممکن است:

1. احساس بزرگ‌منشی داشته باشند و خود را خاص و منحصر به فرد بدانند.
2. نیاز مداوم به تحسین و تأیید دیگران داشته باشند.
3. احساس حق به جانب داشته و انتظار داشته باشند که دیگران بدون قید و شرط نیازهایشان را برآورده کنند.
4. عدم همدلی داشته باشند و احساسات و نیازهای دیگران را نادیده بگیرند.
5. رفتار استثمارگرانه از خود نشان دهند، یعنی از دیگران برای رسیدن به اهداف خود سوءاستفاده کنند.
6. حسادت داشته باشند، یا فکر کنند دیگران به آن‌ها حسادت می‌کنند.
7. رفتار متکبرانه و تحقیرآمیز نسبت به دیگران نشان دهند.

چگونه خودشیفتگی به فرد و اطرافیان آسیب می‌زند؟

🔹 آسیب به خود فرد:

• شکست‌های شخصی یا اجتماعی می‌تواند منجر به افسردگی یا اضطراب شدید شود.
• روابط ناپایدار و پرتنش دارند، زیرا دیگران نمی‌توانند همیشه نیازهای شدید آن‌ها برای تأیید را تأمین کنند.
• انتقاد را به سختی تحمل می‌کنند و واکنش‌های شدید نشان می‌دهند.

🔹 آسیب به اطرافیان:

• نزدیکان فرد خودشیفته ممکن است احساس کنند که فقط برای رفع نیازهای او وجود دارند.
• فرسودگی عاطفی و روانی اطرافیان فرد به دلیل تلاش برای جلب رضایت او.
• احساس تحقیر و بی‌ارزش شدن در تعامل با فرد خودشیفته.
• رابطه ناسالم و سوءاستفاده‌گرانه که باعث آسیب روانی و کاهش اعتماد به نفس می‌شود.

علل ایجاد خودشیفتگی

علت دقیق این اختلال مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، تربیتی و محیطی در شکل‌گیری آن نقش دارند.

• کودکی پر از تحسین افراطی یا انتقاد شدید ممکن است فرد را به سمت خودشیفتگی سوق دهد.
• الگوهای تربیتی نامناسب مثل تشویق بیش از حد موفقیت‌ها بدون توجه به تلاش‌ها.
• فقدان همدلی در محیط خانوادگی که مانع از رشد احساسات واقعی نسبت به دیگران می‌شود.

درمان و راه‌های مقابله

خودشیفتگی به راحتی درمان نمی‌شود، زیرا افراد مبتلا معمولاً نمی‌پذیرند که مشکلی دارند. اما روش‌های زیر ممکن است کمک کند:

1. روان‌درمانی (درمان شناختی-رفتاری) برای کمک به ایجاد همدلی و اصلاح الگوهای فکری اشتباه.
2. مدیریت روابط برای کاهش آسیب به اطرافیان از طریق مرزبندی‌های واضح.
3. درمان گروهی یا خانوادگی برای بهبود تعاملات اجتماعی و خانوادگی.
4. دارودرمانی در مواردی که افسردگی یا اضطراب همراه با خودشیفتگی وجود دارد.